İlk Türk Girişimci Şakir Zümre

Bugün ilk Türk girişimci olarak tarihe geçen bir girişimcilik örneğinden bahsetmek istiyorum. Bu girişim, Türkiye Cumhuriyeti 29 Ekim 1923 yılında ilan edildikten sadece 2 yıl sonra temelleri atılan ve tamamen yerli sermaye ile kurulan ilk Türk ve özel şirketidir.

Şakir Zümre Kimdir?

Şirketin kurucusu ve girişimci Şakir Zümredir. 1885 Bulgaristan Varna doğumludur. Türkler arasında Avrupa da eğitim görebilme imkanına sahip olan  ilk Türk gençleri arasındadır. İlk ve Ortaokulu doğum yeri olan Varna da okumuştur. Lise ve Yüksek öğrenimini Cenevre de tamamlamış ve Bulgaristan’a avukat olarak geri dönmüştür. Birinci Dünya Savaşı sıralarında Varna Türk Milletvekili olarak Bulgar Parlamentosunda yer almıştır. Türk Askeri Ataşe, Yarbay Mustafa Kemal Bey ile yakın arkadaşlığa sahipti.

Mareşal Fevzi Çakmağın da yakın akrabası olan Şakir Bey, Kurtuluş Savaşı devam ederken, Kuvva-i Milliye’nin silah ve cephane ihtiyacı için yurt dışından destek vermiştir. Hem malzeme hem de teknisyenler yollamıştır. Bu hizmetlerinden dolayı savaş sonrasında Türkiye Büyük Milleti Meclisi tarafından İstiklal Madalyası ile onurlandırıldı.

Mustafa Kemal, Cumhuriyetin ilanından sonra Şakir Bey’i çağırdı ve İstanbul da yatırımlarını yapmasını istedi, Şakir bey de projesini belirtti. Mustafa Kemal tarafından uygun görülen proje Türkiye’nin savunma sanayinde ilk özel sektör fabrikasını olarak tarihe ismini yazdırmıştır.

İlk Türk Girişimci Şakir Zümredir.

Bu fabrika Haliç de kurulmuştur. Şakir Zümre Bulgaristan’dan getirilen yabancı usta ve teknisyenler ile ilk üretime başlamıştır. Kısa bir süre sonra fabrika da yerli işçi ve usta yetiştirmişlerdir. Ve tarih 1930’lu yılları gösterdiğinde  artık fabrikanın tüm çalışanları Türkler’den oluşmaktaydı. Fabrikanın çalışmaları ise artık çok daha geniş bir alana yayılmıştı. Ülke için önemli bir girişim haline gelmiştir, öyle ki 2. Dünya savaşı sıralarında çalışan sayısı 2000 e kadar çıkmıştır.

Uzun yıllar Türk ordusunun gereksinimi olan silah ve cephanelerin üretimini yapmıştır. Hava Kuvvetlerinin ilk cephane gereksinimleri Şakir Zümre Fabrikası tarafından üretilmiştir. Bu bombalara ait kullanma biçimleri Şakir Zümre Fabrikasının teknik ekibi tarafından projelendirilerek “tarifnameleri” hazırlanmış ve 1939 yılında kitap olarak Şakir Zümre tarafından yayımlanmıştır. Türk ordusuna ait İmalat-ı Harbiye Fabrikaları, Şakir Zümre Fabrikası ile müşterek silah üretimi ve revizyonlar yapmıştır.

İkinci Dünya Savaşı sırasında sınırlar kapatılınca ve ambargolar başlayınca, ordunun bütün cephane ihtiyacı bu fabrika tarafından karşılanmıştır. Top mermileri, uçak bombaları, kara mayınları, el bombaları, eğitim bombaları, işaret fişekleri ve ülkenin ilk su bombalarını ürettiler.

İlk Yerli Uçak Bombalarını Şakir Zümre Üretti!

Türk Hava Kuvvetleri’ne ait ilk bombardıman uçaklarının kullandığı ilk bombalar Türk malıdır ve büyük bir bölümü Şakir Zümre Fabrikasında üretilmiştir. 100 kg, 300 kg, 500 kg, ve 1000 k’lık uçak bombaları ve çeşitli yangın bombaları bu fabrikada seri olarak üretilmiştir. Türk Deniz Kuvvetlerinin gereksinimi olan çeşitli boylardaki su bombaları ve cephaneler de fabrikanın seri üretimleri arasındadır. İlk Türk denizaltı su bombaları da bu fabrikada üretilmiştir.

Soba ve İş Bankası Kumbaralarını yapmıştır.

Önemli bir gelişme olarak da ülkenin paraya ihtiyacı olduğu durumlarda Şakir Bey’in ürettiği kaliteli cephane, yurt dışından da ilgi görüyor ve sipariş alıyor ve ithalat yapılarak ülke ekonomisine büyük katkı sağlanıyordu. 1937 yılında Yunan Ordusuyla yapılan 1,5 milyon liralık anlaşma haftalarca gazetelerde boy boy yayınlanmıştır. Bir zamanlar topraklarını işgal eden ülkeye savaş cephane satmak bir ülke için gurur verici bir durumdur. Bunun yanı sıra Polonya İkinci Dünya Savaşında Alman saldırılarına direnebilmek için bombalarını Şakir Bey’in fabrikasından alıyordu.

Haftalarca gazeteler “Yunanistan bizden 1,5 milyon liralık bomba satın alıyor” başlığıyla bildirilen haberler yayınlanmıştır. Dönemin Yunanistan Başbakanı General Metaksas’ın şu sözlerine de ver verilmektedir:

-“Bombaların iyiliğine olduğu kadar, ne bizim tarafımızdan Türkiye’ye ne de Türkiye tarafından bize karşı kullanılmayacağı na da itimadımız vardır.”

Türkiye’nin NATO’ya girmesi sonucunda silah üretimine yasak gelmiş ve yapılan silah yardımıyla ülkenin silah ihtiyacı karşılamıştır. İkinci Dünya Savaş’ından sonra Amerika ile imzalanan Marshall yardımları Şakir Zümre için sonun başlangıcı oldu. 1948-1951 yılları arasında ABD’nin Türkiye’ye yapmaya başladığı Marshall yardımları ve Türkiye’nin NATO’ya girmesi neticesinde Amerika, silah fabrikasının kapatılmasını istedi. Bunun sonucunda fabrikadan yapılan tüm alımlar iptal edildi. ABD, elindeki eski ve kullanılmış silahları yardım diye verdi.

Bu anlaşmadan sonra tarım aletleri, pik malzemeden yapılmış sıhhi tesisat malzemeleri, elektrik kofraları gibi ürünlerle üretimine devam etmiştir. İş Bankası kumbaraları, Şakir Zümre’nin uzun yıllar ürettiği ürünlerden biriydi. Türk özel sektöründe üretilen, mazotla çalışan, 5 beygir gücünde ilk motor da Şakir Zümre Fabrikası’nda üretilmiştir.

“Şakir Zümre” hemen pes etmemiş ve adını farklı bir girişim oluşturarak Şakir Zümre sobalarını üretmeye başlamıştır. Türk halkı tarafından çok beğenilmiş ve hemen hemen herkesin evinde sobaları boy göstermiştir. Kuzine olarak da bilinen soba en çok satan modeller arasında yer almaktadır. Şakir Bey devlete olan kırgınlığını 1950 yılındaki bir milli bayram konvoyuna sobalarıyla katılarak göstermiştir.

1966 yılında vefat etmiş ve vefatından sadece 3 yıl sonra şirketi tamamen tarih de sadece bir ilklerin firması kalmış ve kapatılmıştır. Yeni Türkiye Cumhuriyetinin ilk girişimcisi olarak tarihe ismini kazıyan sanayici iş adamlarından biridir.

muhammet ikbal yıldız telefon numarası
Bilgisayar Mühendisi, sigortacı, yazılımcı ve en önemlisi de bir baba...

Related Posts

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir